Op of aan het water kun je onderkoeld raken. Het gevaar is dat onderkoeling sluipend verloopt. Wat je moet doen bij onderkoeling en hoe je het kan voorkomen wordt uitgelegd op deze pagina.
Wat is onderkoeling?
Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreek je van onderkoeling. De eerste symptomen zijn kippenvel, rillingen en agitatie. Je kunt verder suf en sloom worden en slaperig of dronken overkomen. Je coördinatie- en beoordelingsvermogen neemt af en spieren kunnen verstijven waardoor je geen kracht meer in je armen en benen hebt.
Onder de 32°C kan je bewusteloos raken en rond 28°C kan de lage lichaamstemperatuur een hartstilstand veroorzaken.
Hoe voorkom ik onderkoeling?
Draag op het water een goedgekeurd reddingvest en voldoende warme kleding. Denk aan thermo-ondergoed, een fleece tussenlaag en een ademende water- en winddichte bovenlaag. Je kunt ook een surfpak, droogpak, overlevingspak of warmte-overall (steamer) dragen. Zorg verder voor goede ventilatie in je kleding, zodat transpiratievocht weg kan. Ook door transpireren koel je af.
Ben je samen op het water? Zorg dan dat je (persoonlijke) noodsignalen van tevoren hebt afgesproken om de tijd in het water zo kort mogelijk te houden. Let verder op de eerste symptomen zoals rillen, sufheid, verward spreken en stijfheid.
Wat doe ik als ik te water raak?
Ga niet zwemmen, tenzij de kant zeer dichtbij is (minder dan 100 meter). Als de kant te ver weg is blijf dan stilliggen en maak je zo klein mogelijk (HELP-houding). Zorg dat je oksels en liezen beschut liggen zodat onderkoeling langzamer gaat. Probeer niet in paniek te raken en denk positief: de wil om te overleven redt levens!
Wat is cold shock?
Het grootste gevaar van in koud water vallen is de zogenoemde cold shock. Cold shock is een oncontroleerbare, op hyperventilatie lijkende ademhaling. Je kan het gevoel krijgen dat je luchtweg is afgesloten en voelt hevige pijn. Mede hierdoor treedt een plotselinge versnelling van de hartslag op en een toename van de bloeddruk. Dit kan leiden tot een hartstilstand.
De cold shock fase duurt enkele minuten. Een goed reddingvest is hier levensreddend, omdat dit je gezicht boven water houdt. Na het overleven van de cold shock zal het lichaam verder afkoelen.
Hoe haal ik iemand die onderkoeld is uit het water?
Haal iemand die lang in het water heeft gelegen horizontaal uit het water, niet verticaal. De reden hiervoor is dat een drenkeling door het water voortdurende druk op het lichaam heeft gehad. Dit verstoort het evenwicht in de bloedsomloop. Wanneer je het slachtoffer verticaal uit het water haalt dan zal het bloed zich te veel verplaatsen, wat het afgezwakte hart op dat moment niet aan kan. Door het slachtoffer horizontaal uit het water te halen wordt dit enigszins voorkomen.
Vervoer de persoon op het land ook horizontaal, liefst met het hoofd iets lager en de benen in de voortbewegingsrichting.
Hoe kan ik hulpdiensten bereiken?
Alarmeer zo snel mogelijk op marifoonkanaal VHF 16 of VHF/DSC kanaal 70. Gebruik de roepnaam Den Helder Rescue. Heb je geen marifoon doe dan rechtstreeks een noodoproep bij de Kustwacht op 0900-0111 of bel 112. Vertel daarbij dat het om een onderkoelingsslachtoffer gaat.
Wanneer moet ik reanimeren?
Zodra je een onderkoeld slachtoffer uit het water hebt gehaald, controleer je of de luchtweg vrij is en of het slachtoffer ademhaalt. Twijfel je aan de ademhaling, ga dan eerst één minuut beademen. Bij ernstige onderkoeling kan dit moeizaam verlopen door spierstijfheid.
Begin pas na één minuut met reanimeren (30 x borst indrukken - tempo 100 per minuut, dan twee maal beademen) tot professionele hulpverleners dit overnemen. Geef de moed niet op. Een onderkoeld slachtoffer heeft meer zuurstof nodig dan iemand met een normale lichaamstemperatuur. Elk beetje zuurstofrijk bloed dat met een reanimatie wordt rondgepompt kan redding betekenen.
Wat kan ik doen totdat de hulpdienst ter plekke is?
Bescherm het slachtoffer zo snel mogelijk tegen verdere afkoeling. Pak armen en benen apart in zodat ze de romp niet extra kunnen afkoelen. Vergeet vooral niet het hoofd goed te beschermen. Gebruik een isolatiedeken als je die hebt, in combinatie met een deken. Heb je geen isolatiedeken, gebruik dan vuilniszakken. Je kunt het slachtoffer ook bedekken met een deken, een slaapzak of jassen.
Geef een bewusteloos slachtoffer nooit iets te drinken. Geef nooit alcohol, want dat verwijdt de bloedvaten en kan juist daling van de temperatuur tot gevolg hebben. Beweeg een onderkoeld slachtoffer zo weinig mogelijk, behandel het lichaam als dat het van glas is gemaakt.
Een aanspreekbaar slachtoffer dat zelf een beker kan vasthouden, mag wel warme (liefst goed gesuikerde) dranken innemen. Help het slachtoffer onder een niet te warme douche. Zoek in elk geval warmte en beschutting, bescherm diegene tegen verdere afkoeling. Kleed het slachtoffer niet uit, behalve in een beschutte en verwarmde ruimte en als je diegene daarna ook met droge kleding kunt aankleden.
Goede, veilige vaart!
Meer informatie
- ‘Boordboek EHBO’, Douglas Justins en Colin Berry, De Alk & Heijnen Watersport, ISBN 9789059610699
- ‘Oranje Kruis boekje’: officiële handleiding tot het verlenen van eerste hulp bij ongelukken, Oranje Kruis, Thieme Meulenhoff, ISBN 978900692026
- www.ehbo.nl: praktische tips, EHBO-cursussen in de buurt, infobrochures
- ww.hartstichting.nl: medische informatie, reanimatiecursussen, infobrochures
© Foto boven KNRM