In onze videoreeks zelfredzaamheid worden in korte filmpjes vlot uitgelegd hoe je jezelf beter kunt weren als je pech krijgt op het water. Ter aanvulling op het filmpje ‘Hoe breng je jezelf in veiligheid?’, worden deze pagina vier scenario’s uitgelicht: brand, lekkage, slecht weer en schipper onwel.
Brand
Een goede brandpreventie kan het risico aanmerkelijk verminderen. Zorg voor regelmatig onderhoud van alle installaties en systemen. Verder heb je de juiste preventiemiddelen aan boord zoals rook- en koolmonoxidemelders en een brandblusser. Het blusmiddel dat je moet gebruiken is afhankelijk van de brandklasse (A – F).
Veel vaartuigen zijn voorzien van een poederblusser. Deze zijn voor veel verschillende brandklassen inzetbaar. Nadeel is wel dat ze veel schade aanrichten bij gebruik doordat ze metalen aantasten. Wanneer er toch brand uitbreekt is het van belang om niet in paniek te raken. Handel als volgt:
- Breng jezelf en anderen in veiligheid.
- Verwijder indien mogelijk gasflessen uit de directe omgeving van het vuur.
- Probeer de brand alleen zelf te blussen zolang je zeker weet dat je zonder moeite en gevaar de boot kunt verlaten.
- Is het een noodsituatie? Bel dan onmiddellijk 112 of gebruik de noodoproep ‘Mayday’ via de marifoon op het betreffende (blok)kanaal om de brand te melden.
- Zorg voor een vrije aanvaar- en aanrijdroute voor de brandweer.
- Koel brandwonden direct minimaal 10 minuten, bij voorkeur met zacht stromend, lauw leidingwater. Als dit niet voorhanden is, is water uit een sloot, regenton of plas ook goed.
Meer informatie vind je in de brochure Brandveiligheid aan boord.
Lekkage
Bij lekkage is vaak het opsporen van een lek een hele klus. Bepaal eerst waar het water vandaan komt: van boven of van onderen? Loopt de watertank leeg of ontstaat de klacht tijdens het varen? Slaat het water over het dek of niet?
Er zijn verschillende manieren om een (klein) lek op te sporen. Geef zeker niet de moed op en probeer de oorzaak zo snel mogelijk te achterhalen, want ook een kleine lekkage kan grote problemen veroorzaken. Lekraken/zinken was in 2023 zelfs het meest voorkomende ernstige eenzijdige ongeval in de recreatievaart. Eén derde van alle ernstige scheepsongevallen met recreatievaart had te maken met lekraken/zinken.
Controleer daarom je boot regelmatig op eventuele lekkages. Wanneer je tijdens het varen een lek ontdekt, pomp overtollig water weg en vaar zo snel mogelijk naar wal.
Slecht weer
Wanneer je aan het varen bent, kan het zijn dat het weer plotseling omslaat. Bij zware neerslag of mist zal je zicht aanzienlijk worden beperkt. In de wetgeving is geen definitie opgenomen wanneer er sprake is van slecht zicht. De handhavende instanties houden echter de volgende richtlijn aan: een zicht van minder dan 1000 meter op de hoofdvaarwegen en minder dan 400 meter op andere vaarwegen.
Op een groot deel van de vaarwegen in Nederland is het verplicht om bij slecht zicht op radar te varen. Wanneer je geen goedgekeurde radar aan boord hebt, dan moet je op de dichtstbijzijnde, geschikt plaats gaan stilliggen. Realiseer je dat AIS geen vervanger is van radar. Op vaarwateren waar je verplicht bent om op radar te varen, mag je niet alleen op AIS varen.
Onweer
Wanneer er onweersbuien worden voorspeld ga dan niet meer het water op. Op het water ben je namelijk snel het hoogste punt, wat zorgt voor een grotere kans op blikseminslag. Bovendien is water een zeer goede geleider en is daardoor levensgevaarlijk.
Uiteraard kan het zijn dat je overvallen wordt door omslaand weer. Indien mogelijk, vaar dan zo snel mogelijk naar wal. Heeft jouw boot een bliksemafleider? Zorg dat je geleiding snel van de masttop naar het water kan en vermijd de plekken waar de eventuele blikseminslag naar het water wordt geleid.
Kun je niet snel naar een haven varen? Dan ligt het er aan je boot wat je moet doen. In een open boot of sloep maak je jezelf zo klein mogelijk door op de hurken te zitten. Als de romp van je boot van kunststof of hout is gemaakt dan kan deze bij blikseminslag splijten. Een metalen mast en een (korte) geleider naar het water maakt de kans hierop kleiner.
Bewaar (kleine) elektrische apparaten in een mentale kist. Bij inslag kan de inductiestroom tot veel schade leiden. Met een zogenoemde Kooi van Faraday zullen elektrische apparaten minder tot geen schade leiden.
Schipper onwel
Zoals ook al in het filmpje gedemonstreerd werd, kan het gebeuren dat de schipper onwel wordt. Zorg dat zo snel mogelijk iemand het roer overneemt, zodat de schipper rustig kan opknappen.
Wanneer er niemand kan inspringen, zorg dan dat je zo snel mogelijk op een beschutte plek het anker uitgooit. De schipper kan daar opknappen totdat die zich goed genoeg voelt om terug te varen naar de dichtstbijzijnde jachthaven. Indien het echt niet goed gaat, vraag dan om hulp via de marifoon of licht de reddingsdienst in.
Goede, veilige vaart!
