Zelfredzaamheid op het water biedt veel voordelen. Als iemand over boord valt, kun je veel tijd winnen door zelf de drenkeling weer op te halen. Hiervoor moet je wel weten hoe je in zo’n situatie moet handelen.
Als onderdeel van onze videoreeks over zelfredzaamheid hebben we in samenwerking met de KNRM de korte video Hoe haal je iemand aan boord? en dit artikel opgesteld. In de video wordt binnen 1 minuut uitgelegd hoe je een drenkeling oppikt.
In het filmpje is gekozen om de situatie uit te beelden met een zeilboot met motor. Uiteraard zijn er verschillende methodes en situaties. In dit artikel gaan we dieper in op de voorbereiding, overwegingen en handelswijze als iemand overboord valt.
Voorbereiding
Draag een reddingsvest! Als je overboord valt ben je al te laat. Verdrinken is een proces van slechts enkele minuten. Met een gekeurd reddingsvest blijf je drijven en ben je bovendien veel beter in zicht door de felle kleur van het vest.
Heeft degene die overboord valt toch geen reddingsvest aan? Gooi dan zo snel mogelijk een boei toe. Het liefst met een markeervlag zodat je de drenkeling beter kan spotten.
Gebruik een veiligheidslijn (lifeline) als de omstandigheden daar om vragen. Denk bijvoorbeeld aan een sterke wind of fikse regenbui.
Vaar je in het donker? Zorg er voor dat er een veiligheidslampje op je reddingsvest zit.
Oefen met een dummy
Oefenen is essentieel. Lezen dat iemand snel wegdrijft en het daadwerkelijk zien gebeuren is een heel andere ervaring.
Wanneer je het spannend vindt om te oefenen met een persoon kun je een ‘dummy’ maken: een drijver die functioneert als drenkeling. Dit doe je door twee onderdelen samen te stellen. Bijvoorbeeld een fender met daaraan een 5 liter jerrycan. Zorg dat de jerrycan grotendeels met water is gevuld om te veel winddrift te voorkomen.
Verbind de twee met touw en houd er ongeveer een voet ruimte tussen. Op die manier kun je de ‘drenkeling’ makkelijk oppikken met een boothaak.
Let tijdens het oefenen op de schroefwerking. Wellicht lukt de manoeuvre beter als je de drenkeling over de andere zijde benaderd.
Oefen met een ploegje, waarbij iedereen het eens mag proberen. Het is niet alleen nuttig, maar kan ook erg leuk zijn!
Overwegingen: stroom
De stroom van het water maakt eigenlijk niet uit. Zowel de boot als de drenkeling worden meegenomen in de stroom. Tegenstrooms benaderen heeft met een zeilboot geen zin. Concentreer je op de wind.
Een vaart van 2 knopen brengt je ongeveer één meter per seconde verder. Bij een vaart van 6 knopen ben je na tien seconden ongeveer 30 meter verder. De drenkeling is dan nog ruim in zicht. Het is aannemelijk dat je binnen 10 seconden op de situatie reageert.
Overwegingen: bemanning
Houd er rekening mee dat je waarschijnlijk onderbemand bent. Vaar je met z’n drieën en er gaat één persoon overboord, dan zul je het met zijn tweeën moeten doen. Was je samen, dan ben je alleen over. Stel daarom prioriteiten afhankelijk van het aantal beschikbare bemanning.
Snel kunnen handelen voorkomt onderkoeling. Wellicht dat je hebt gehoord dat je drenkelingen het beste horizontaal aan boord kunt halen. Dit is alleen écht nodig bij personen die lange tijd in het water liggen en mogelijk onderkoeld zijn geraakt. Wanneer onderkoeling nog niet heeft opgetreden is de voorkeur om de drenkeling zo snel mogelijk weer aan boord te krijgen.
Horizontaal uit het water halen wordt sowieso alleen aanbevolen bij voldoende bemanning en voldoende oefening. Voldoe je niet aan deze eisen? Schakel dan zo snel mogelijk een reddingsdienst in. Reddingsboten hebben speciale voorzieningen om een persoon horizontaal uit het water te halen.
Handelingen
We lichten nu de handelswijze toe hoe je een drenkeling kunt oppikken. We gebruiken daarvoor het voorbeeld van een zeilboot met motor. Als je vaart met een motorboot is de handelswijze in principe makkelijker. Je kunt dezelfde volgorde aanhouden en de stappen die niet van toepassing zijn overslaan.
- Stop de motor en blijf in de buurt.
- Draai direct in de wind om de vaart eruit te halen.
- Laat de zeilen vallen of rol ze in, nu je in de wind ligt.
- Controleer of er geen lijnen overboord hangen.
- Herstart de motor.
- Draai op de motor door de wind.
- Maak een ruime boog. Zo heb je genoeg ruimte en tijd om bij de drenkeling te komen.
- Laat, indien mogelijk, de drenkeling weten dat die is gezien.
- Vaar tot dwars bovenwinds van de drenkeling (een enkele meter afstand is oké).
- Ligt de drenkeling ongeveer halverwege het schip? Stop de boot door achteruit te slaan.
- Haal de motor uit z’n werk door de schroef te stoppen.
- Maak contact met de drenkeling door middel van een touw of boothaak.
- Begeleid de drenkeling via het touw of de boothaak naar de zwemtrap.
- Help de drenkeling aan boord.
- Controleer de toestand van de drenkeling en vraag of die in orde is.
Sla alarm in geval van…
Afhankelijk van je bemanning en ervaring kun je in sommige situaties beter zo snel mogelijk alarm slaan. Geef de positie én tijd van de gebeurtenis door. Zo kan de Kustwacht of reddingsdienst de stroming en het windverzet bereken.
Alarm slaan kun je doen via de EPIRB (noodbaken) als je die op je boot hebt, door het noodsein ‘Mayday’ te gebruiken via de marifoon of in het uiterste geval 112 te bellen op je telefoon. Je zal dan worden doorgeschakeld naar de Kustwacht.
Sla direct alarm wanneer:
- De drenkeling uit het zicht is.
- Als je twijfelt of je de situatie zelf aankunt.
- Bij een bewusteloze drenkeling.
Bij een bewusteloze drenkeling kun je echter niet wachten totdat de reddingsboot ter plaatse is. Wanneer het gezicht onder water is, is er sprake van verdrinking. Snel handelen is dan noodzakelijk. Handel direct door de drenkeling boven water te halen zodat die adem kan krijgen. De reddingsdienst kan het redden overnemen als deze ter plaatse is.
Handelingen voor de drenkeling
Wat nou als jij diegene bent die te water valt? Dit is wat je eventueel kunt ervaren en hoe je het beste kunt handelen:
- Geen paniek, dat werkt tegen je. Overdenk je situatie niet.
- Je automatische reddingsvest zal zich opblazen.
Dat je reddingsvest zich ineens opblaast is wellicht even schrikken, maar het houd je hoofd boven water en voorkomt zo verdrinking.
- In koud water kun je een koude shock ervaren.
Bij een koude shock heb je je ademhaling niet onder controle. Je hebt het idee dat je geen lucht kunt halen. Deze verschijnselen worden al snel minder en je reddingvest houdt je hoofd boven water; nóg een reden om het reddingsvest te dragen.
- Zwaai naar de boot.
Door te zwaaien ziet de bemanning dat je in goede toestand bent. Ook maak je jezelf hiermee beter zichtbaar. De boot zal naar je toekomen, maar heeft wat ruimte nodig om de manoeuvre te maken. Het kan zijn dat de boot dus even van je af vaart.
- Aan boord zal men zo mogelijk laten blijken dat je gezien bent.
- Pak het touw als dat wordt toegeworpen.
- Laat je naar de boot en de zwemtrap trekken.
- Klim aan boord.
Solozeilers: draag een PLB!
In alle bovenstaande voorbeelden zijn we uitgegaan van meerdere bemanningsleden, maar wat nou als je bijvoorbeeld solo gaat zeilen en overboord slaat?
Het is niet aannemelijk dat je een zeilboot zwemmend in kunt halen. Bij snelle motorboten (die harder dan 20 km/u varen), ligt dit iets anders vanwege de verplichte dodemanskoord. Zodra je over boord valt, zal de motor afslaan. Dat wil overigens nog niet zeggen dat je makkelijk weer aan boord komt in je eentje, maar je kans op succes is groter dan bij een zeilboot.
Daarom het advies voor solozeilers: draag een persoonlijk noodbaken (PLB)!
Met een persoonlijk noodbaken kun je een noodsein uitzenden. Hierin moet een verschil gemaakt worden tussen een AIS MOB noodbaken en een PLB. Zoals de naam al suggereert werkt een AIS/DSC-noodbaken slechts op AIS. Je signaal wordt alleen uitgezonden naar nabije schepen of verkeersposten (ongeveer 5 mijl).
Een PLB is een noodsein dat via de satelliet gaat (op de frequentie 406MHz) en werkt wereldwijd. Dit is hetzelfde als bij de EPIRB op schepen. Een PLB-alarmering krijgt altijd opvolging. Hier merk je als gebruiker niets van. Als je het apparaat hebt geactiveerd en weer hebt uitgezet (bijvoorbeeld wanneer de noodsituatie toch is opgelost), neem dan altijd contact op met de Kustwacht. De helikopter of reddingsboot kan dan weer terug.
Vanwege het wereldwijd bereik en de standaard opvolging is voor solozeilers alleen een PLB geschikt om de autoriteiten te alarmeren.
Hoe weet je zeker dat je het juiste noodbaken hebt? Kijk goed in de productomschrijving of het om een noodsignaal op satelliet gaat in plaats van op AIS of DSC. Op het product zal bovendien alleen ‘PLB’ staan als het daadwerkelijk ook een PLB is.
Goede, veilige vaart!
