Zaterdag 18 november 2017 vond de jaarlijkse Praktijk (er)Vaartocht Waddenzee weer plaats. Deze praktijkdag is een initiatief van Varen doe je Samen! en ScheepsWijs Vaarcursussen. Met vijftig deelnemers gingen we een dag het wad op en kregen de deelnemers tips en instructies van de trainers van ScheepsWijs en andere specialisten van het wad, zoals de kapiteins van de veerboot en het betonningsvaartuig. 

Onderstaand sfeerverslag werd geschreven door een van de deelnemers, Jan Bouma, waarvoor hartelijk dank!

Ja, we durven nog het wad op!

De circa 50 deelnemers aan de Praktijkdag Waddenzee 2017 werden vriendelijk ontvangen en voorzien van voorlichtingsmateriaal van “Varen doe je Samen!” en ScheepsWijs. Gezamenlijk werd ingescheept richting Terschelling op de MS Friesland, een gewone ‘langzame’ veerboot (altijd nog goed voor ca 15 knopen snelheid). Op het bovendek (een half uur na hoogwater, flinke wind en nog ca een uur vloedstroom, de waterkering naar de stadshaven was gesloten) konden de eerste opdrachten worden gemaakt. Welke vaarwateren zie je, welke betonning, hoe loopt de stroming op diverse plaatsen. Welke richting gaan de tonnen uit, welke ton heb je nodig als je met je jachtje uit de haven komt. Tijdens de koffie probeerden de medewerkers van Varen doe je Samen! en Marianne van ‘ScheepsWijs’ het aandachtige gehoor wadwijzer te maken. Met als aansporing de uitspraak van solo zee-zeiler Henk ten Velde: “Als je op het wad kunt varen, kun je overal varen”.

Betonning

Peter van Tellingen, kapitein op het betonningsvaartuig Schuitengat, vertelde over het betonningswerk en de “kleine steentjes” van zeg 300 kg en de grote steentjes van zeg 3000 kg waaraan de boeien verankerd zijn. Maar ook over de houten staken die handmatig met de spuitlans op ondiepten worden geplaatst door collega’s aan dek, die gewoonweg na 20 jaar versleten zijn. Ons zou dat natuurlijk nooit overkomen (..) en toch zitten in de zomer wekelijks wel één of meer plezierjachten vast op de Pollendam. Het “fietspad”, gemarkeerd met gele tonnetjes, voor de pleziervaart moet daarvoor een oplossing bieden. 

Op het terrein van de betonningsdienst RWS zien we dat moderne tonnen ook van kunststof zijn. Via de AIS techniek kunnen tonnen ook elektronisch gelegd worden (virtueel betonnen). De gewone tonnen zullen echter niet snel verdwijnen. Het advies van Peter aan de pleziervaart: “Vaar ruim om betonningsvaartuigen en andere werkschepen heen. Ik kan beter de aandacht richten op de mensen aan dek dan aan de schepen om mij heen”.

Wind en stroming

Op het bovendek werd tijdens de vaartocht veel aandacht besteed aan wind en stroming. Niet heel veel deelnemers trotseerden echter de inmiddels flink toegenomen wind en regen. Zoals gevraagd werden ook foto’s gemaakt. Het interpreteren van de stroomrichting (live en op de foto’s) werd bemoeilijkt door de harde wind. ‘Hangt de boei nu scheef door wind of stroming? Kijk eens achterom naar het kielzog, buigt dat af, dan kan dat stroming zijn’. Regelmatig achterom kijken is altijd nuttig om te zien of je niet ongemerkt in het midden van of juist buiten de vaargeul bent beland. Alleen focussen op de volgende ton is niet voldoende of zelfs problematisch. Luister naar kanaal 2 waarop Verkeerscentrale Brandaris 30 min na elk oneven uur het weerbericht en waterhoogtes (NAP) doorgeeft.

Bezoek aan de brug

Na aankomst op Terschelling was het mogelijk de brug van de MS Friesland te bezoeken. Een vriendelijke kapitein, die wel laat weten dat hij nog recreatievaarders tegenkomt die niet met enige kennis over het wad belast zijn. Marifoongebruik alleen als het noodzakelijk is, opdat niet elke recreant zich gaat melden. Aan de verkeerde kant van de vaargeul varen hoeft geen probleem te zijn, maar blijf daar aub als oversteken te gevaarlijk is. Men onderschat de snelheid van de veerboot. Houdt koers is het advies.

Maritiem Instituut Willem Barentz

Na de lunch in het MIBW hielden Marianne van der Linden van Scheepswijs en Jan Almoes, kapitein op een snelle veerboot van Rederij Doeksen, presentaties. Met name werden de gemaakte foto’s bestudeerd voor uitleg over de stroming. Nog even extra aandacht voor de kardinaal tonnen, die op het wad ook als scheidingstonnen dienen (ook als zodanig te herkennen als er meerdere letters en cijfers op staan). Ook lagen o.a. ter inzage het Handboek Varen op de Waddenzee en een boekje over de wonderen van het wad (waar nonnetjes kennelijk ooit bijzondere dingen uitvoerden).

Snelle veerboot

Jan Almoes, kapitein op een snelle veerboot (ca 33 knopen = ca 61 km/ uur ook in de mist! Voert 2 knipperlichten = wijken voor alles), heeft uitgelegd waarop je moet letten (veel dus) en wat de fouten en gevaren zijn bij het varen op het wad. Komt de veerboot een bocht door ga dan niet direct oversteken en als de veerboot na de bocht bijdraait niet alsnog terug oversteken. De snelle veerboot haalt dan vaak snel de vaart eruit, maar zit wel in een strak tijdschema; reizigers willen de trein nog kunnen halen. Houdt bovenstrooms koers. Klakkeloos een ander schip volgen is niet altijd handig (…Jan gebruikte een wat steviger woord). Word je overvallen door mist, ga dan ter hoogte van een ton buiten/aan de rand van de vaargeul voor anker en meld dit aan Post Brandaris. Heb je motorpech, ga voor anker en meld je eveneens. Pas vooral op voor de stroming bij de Pollendam. Vooral als deze onder water staat, dan kan de vloed er nog beter overheen (Peter: “Als je mazzel hebt wordt je niet op, maar over de dam gezet...”). Gebruik ook altijd een goede radarreflector. 

Jan vertelt nog even over de problemen voor de veerbootkapitein bij het invaren van de haveningang van Harlingen, vooral als er zeilschepen uit de haven komen (soms met zeil op wat niet mag). Jan eindigt met: “Laat je vooral niet bang maken het wad op te gaan; als je de essentiële zaken maar in de gaten houdt”.

Afsluiting

Na de terugvaart met de snelle veerboot hebben Eef en Marianne de aanwezigen bedankt en ging iedereen weer huiswaarts.

Video praktijkdag

Bekijk hieronder een video-impressie van de Praktijk (er)Vaartocht Waddenzee 2017: